Ön takım parçaları nelerdir? Özellikle kasislerden geçtiğiniz gelen takır tukur seslerin şikâyetiyle gittiğiniz hemen her usta “Ön takım sorunlu” yanıtını mutlaka verir. Ya da eşinizden, dostunuzdan “Ön takım değişecek” klişesini mutlaka duymuşunuzdur. Peki, Alt takım nedir, Alt takım arızası Nasıl anlaşılır? Sizlere konuyu en ince ayrıntısına kadar aktarıyoruz.
Ön Takım Parçaları Nelerdir?
Ön takım parçaları nelerdir konusunda verilebilecek en temel parçalar üzerinden bilgilendirme yapacağız.
- Amortisörler
- Tablalar
- Akslar
- Rotlar
Amortisörler
Amortisör iki temel parçadan oluşan bir darbe sönümleyicidir. Dış kısımdaki helezon yay bulunur ve bazen iç kısımda ikinci bir sıra yayda barındırabilir. Darbelerin sönümlenmesi onun ilk misyonu ve araç üzerindeki darbelerin ilk karşılayıcısı amortisörlerdir. Ancak normalde bir yaya darbe uygularsanız size aksi bir tepki uygulayacaktır ve aracınızı bir salınıma sokacaktır. İşte bu tepkiyi ve salınımı durdurmanın yolu daşpot (yay sömünleyici) kullanımıdır.
İçerisinde yağ yâda basınçlı hava ihtiva eder. Bir piston ile kapatılmıştır. Daşpotu çekmeye çalıştığınızda size doğru gelmemek için direnir. Keza ittiğinizde de içeri gitmemek için direnç oluşturur. Daşpot yay gibi salınmada girmez ve bu özellikleri sayesinde hem şok darbeleri sönümler hem de yayın oluşturacağı çift yönlü salınımı sönümler. Ayrıca yaya kılavuz görevini de görmektedir.
Amortisör patladı denildiğinde esasen daşpotta kaçak olduğunu anlarız. Bu kaçağı anlamak için aracınızın dört köşesinden kuvvetle bastırarak bırakın. Eğer fıs-fıs seklinde bir hava sesi duyarsanız bilin ki amortisörünüzün daşpotunda kaçak vardır. Kaçak uzun süre tamir edilmez yâda parça değiştirilmezse bu ses kesilecektir. Kesilmenin sebebi kaçağa neden olan açıklığın daha da açılmış ve artık ses dahi vermez hale gelmiş olmasıdır.
Bu durumdaki bir aracı anlamak için yine dört köşesinden kuvvetle bastırıp bırakın. Araç daşpotu devre dışı kaldığı için yaydan ötürü salınıma girecek ve bir kaç kez inip kalkacaktır. Sağlam amortisörlü bir araca bu hareketi yaptığınızda fazla sallanmaz. Keza daşpotu tamamen bitmiş bir araçta çukurlara yada tümseklere girdiğinizde tok bir vurma sesi (tuk…şeklinde kısa ve sert bir ses) ve ani bir darbe hissi duyarsınız. Sanki aracın şasesine vurulmuş gibi. Keza bu haldeki bir araç virajlarda aşırı yana yatacaktır.
Patlamış bir amortisör aracınızın rot balans ayarını bozabilir, sürüş konforunuzu düşürür çukurlarda aracınızın daha uzun salınımlar yapmasını ve darbeyi şiddetli hissetmenizi sağlar. Eğer ön amortisörlerden sadece birisi patlamışsa bu sürüş güvenliğinizde riske atar. Bu halde sert fren yaptığınızda aracınızın sağa yâda sola yalpa yapmasına neden olur. Keza patlak amortisörler ile virajları almak daha zordur. Aracın arka kısmının savrulmasına neden olabilir. Patlak amortisörler tamir edilmezse kısa sürede rot başları aks ve tekerlek bilyalarınızıda bozacaktır.
Tablalar
Tablalar aracınızın ön tekerlerini tutar. Bozuk amortisörler bir müddet sonra tablanız da bozulacaktır. Yâda bozuk tabla zamanla aks ve amortisörlerinize etki edecektir. Tablada çok fazla boşluk varsa aracınız bir tümseğe girerken alt takımda tıkırtılar yapar, araç sağa sola çekebilir ,fren yaptığınızda sağa sola yalpalayabilir. Araç üzerindeyken tablanın sağlamlığından emin olmanın en kolay yolu yavaşça bir tümseğe girmektir.
Tablada çok fazla boşluk varsa araba ileri gittiği halde sanki teker bir an geride kalmış gibi tümseğe geç tepki verecektir. Bu tablanın teker tümseğe değdiğinde geriye doğru kaçarak tekeri geri çekmesinden kaynaklanır. Tablanın sağlamlığından emin olmanın en kesin yolu ön tekeri kaldırıp tekeri ileri geri hareket ettirmektir. (tekeri çevirmek değil, ön tekeri arka tekere doğru sertçe ittirmek şeklinde) Bir kaç milimlik boşluk normaldir ancak boşluğun fazla olması tablanın değişmesini gerektirir.
Akslar
Akslar diferansiyelden aldığı hareketi tekerlere ileten parçalardır. Önden çekişli araçlarda diferansiyel dişlisi şanzımanın içinde bulunur. Bir ucu tekerlekle birleşir, diğer ucu diferansiyele gider. Arabanın tüm yükünü esasen akslar çeker. Akslar aks rulmanı içine yerleştirir. Bu rulmanlar aracın tüm ağırlığını üzerinde taşırlar. Bu bilyelerde bir arıza olursa tekerlere yakın bölgeden bir uğuldama duya bilirsiniz. Aksın tekerle birleştiği yerde, aks rulmanının hemen önünde aks keçeleri bulunur. Bu keçelere özellikle dikkat edin. Yağ kaçağı yaparsa frenlerinizi yağlayarak fren kabiliyetinizi ciddi oranda azaltabilir. Bilye ya da keçe arızanız varsa mutlaka aks milinide konrol ettirin. Şartlar müsaitse aks milinide değiştirin. Çünkü eğer aks milinizde bir eğrilik varsa kısa sürede bilyayıda keçeyide tekrar bozacaktır. Resimde görülen aks körükleride önemli parçalardır. İçerisinde aks yağı bulunur. Eğer körük yırtılırsa aks yağını akıtır ve zamanla akslarda boşluğa neden olur.
Bu halde aracınız tekerler havzasından özellikle sağa ve sola tam dönüşlerde tık tık tık şeklinde sesler gelecektir. Bu sorun aks bilyalarının ve keçelerinizde bir müddet sonra bozulmasına neden olabilir.
Akslarında boşluk olan bir araç ile düz yolda sert fren yaptığınızda aracınızın özellikle ön kısmı sağa yada sola düzensiz savrulmalara neden olabilir. Amortisörlerin patlamış olması ve rotillerdeki boşluklarda benzeri etkilere neden olur. Böyle bir sorun varsa sırası ile amortisörlerinizi ,rot mekanizmasını ve akslardaki boşlukları kontrol ettiriniz. Yazımızda her birinin ayırt edici belirtilerini ve anlama yollarını işledik.
Virajlarda, özellikle yüksek hızlarda direksiyonu çok çevirdiğinizde araç devrinde bir dalgalanma oluyor, motor stop etmeye meyilleniyorsa tekerleriniz çamurluğa sürtüyor olabilir. Direksiyonu tam tur çevirip çamurlukta bir sürtünme izi var mı yok mu iyice bakın. Büyük lastik kullanımı ve rot başı ayarı bozuklukları buna neden olabilir.
Vites değişimleri başta olmak üzere, gaza ani yüklenme ve bırakmalarda aracın ön havzasından tok tok şeklinde bir yada iki defaya mahsus vurma sesleri geliyorsa her iki aksın boşluk vermiş olabileceğinden ve motor kulaklarının gevşemiş yada kopmuş olabileceğinden şüphelenin. Aks sorunlarını anlama yolunu işlemiştik. Elinizi vites topuzunda tutun (mekanik şansızmanlar için geçerlidir) ve ani gaz verip çekin yada vites değiştirin. Vites topuzunda darbeyi hissedebiliyorsanız büyük ihtimalle motor kulakçıkları gevşemiş yada kopmuştur.
Rotlar
Rotlar direksiyonu çevirdiğinizde oluşan hareketi tekerlere ileten parçalardır. Bu sistem rot başı / rotil ve rotu direksiyon merkezine bağlayan rot kollarından oluşan bir sistemdir. Rotlarda boşluk oluştuğunda direksiyon hâkimiyetiniz zayıflar. Direksiyonda da hafif bir boşluk oluşur. Araç yüksek hızlarda ilerlerken rot başının kesilmesi kazalara neden olabilir. Bu nedenle rotlardaki boşluğu ciddiye almalısınız. Bir levye ile rot kollarını zorlayarak rotlardaki boşluklardan emin olabilirsiniz. Böyle bir imkân bulamazsanız ön tekerleri kriko ile teker teker kaldırın ve sağa sola sallayın. Direksiyon hareket etmediği halde tekerlerde bir boşluk varsa rotillerde boşluk olabileceğinden şüphelenebilirsiniz. Direksiyon merkezi arızalarında benzer sonuçlar verebilir.
Tekerler çeşitli açılarla akslara bağlanır. Burada amaç virajlarda, dönüşlerde aracın yol tutuşunu artırmaktır. Bu açılardan tekerin dikey eksenle yaptığı açıyı ( toe-in açısı )rotillerden yaparız. Yeni nesil çoğu araçta teker başına 2 rotil bulunur (alt ve üst rotiller). Rotillerde arıza olması, rot ayarının olmaması akslarınızda zarar verecektir. Rot ayarı olmayan araçlar yüksek hızlarda yolda kalmakta zorlanır ve gezelerler. Düz yolda direksiyon bırakıldığında araç sağa ya da sola çeker. Bazen direksiyonda titremeler olur. Bu titremeler balans ayarı kaçıklığında olduğu gibi 100-110 km/saat hız bandı aşıldığında geçmeyen titremelerdir.
